skip to Main Content

Beste lezer,

Geloof kan een inspiratiebron zijn voor mooie dingen, maar het kan ook een voertuig zijn voor de akeligste onderdrukking. Van dat laatste zijn helaas talloze voorbeelden. Daarom aandacht voor het Freedom of Thought Report 2016. Het geweld tegen afvalligen en atheïsten neemt wereldwijd toe. Zou het helpen als alle vredelievende gelovigen hier openlijk afstand van nemen? Vast wel.
 
Laat mij weten wat je denkt. Of tip mij, zoals Sjoerd Eisma, Lidy Nicolasen en Jannet Vaessen deden, waarvoor veel dank! 


1. Geloof voor een opstandige tijd?

Ik ben niet zo van glazen bolkijkers, maar voor Joi Ito maak ik graag een uitzondering. Hij leidt het Medialab van MIT, de technologie-universiteit in Boston. Ito laveert tussen hackers, investeerders en iedereen daartussen. Zijn boekje Whiplash verscheen vorige week. Daarin benoemt hij negen principes om de hedendaagse digitale revolutie te begrijpen.

Een daarvan is ongehoorzaamheid boven volgzaamheid. Er staat ons een opstandige periode te wachten, denkt Ito. Daarom traint hij jongeren op geweldloze actie. Hij put daarbij uit ervaringen van religieus geïnspireerde mensen, zo vertelde hij in een boeiend interview.

Geweldloze actie is niet gemakkelijk, je moet het oefenen. Het vergt zowel discipline als mededogen, zegt Ito, die zich daarbij baseert op de Tibetaanse monnik Tenzin Priyadarshi. Deze werkte met moeder Theresa en de Dalai Lama. Alleen door geweldloos actie te voeren kun je je tegenstander ruimte geven diens menselijkheid te tonen. Anders voed je alleen elkaars haat.

Ito geeft een ontroerend voorbeeld van zwarte Amerikanen die zich geweldloos verzetten tegen de Klu Klux Klan:

We recently invited John Lewis to one of our retreats and he told the story of when he and his friend were beat up by the Klu Klux Klan and left for dead in a pool. He explained to us that he trained for non-violence. In the dark basin of the church, they’d spit at each other, kick each other, and that strengthened them. Without that non-violent action, the humanity on the other side wouldn’t have been able to come out. Then he described how years later, a guy comes with his son to see him. He says, “I’m one of the Klansmen that tried to kill you. Will you forgive me?” The boy starts to cry, and the dad starts to cry. He cries and they hug.’

Hieraan kun je zien hoe geloof mensen sterkt. En ook hoe de kerk ruimte kan bieden voor positief gerichte actie. John Lewis betoonde zich veel christelijker dan blanken die hier gemakshalve aanspraak op maakten. Deze les is nog net zo relevant als toen, vooral nu er inderdaad weer tijden van gloren van opstand en verzet.

Achtergrondtip
Lees hier het volledige interview met Joi Ito.
En zie hier de negen principes uit Whiplash.


2. Van je geloof vallen?

Jeugdsentiment voor iedereen tussen de 35 en 50 jaar: losing my religion van R.E.M. MTV speelde de video keer op keer, en zo dacht je als kijker dat het liedje ging over (niet meer) geloven. Zanger Michael Stipe verkleed als engel, Indiase goden verbeeld als bidplaatjes, vleugels die omineus vlam vatten, een kruisaflegging a la Caravaggio. Kijk zelf maar.

Spokende beelden. Behalve dat losing my religion niets anders betekent dan: ik zit er doorheen. Michael Stipe zingt over een liefdesrelatie die kapot loopt. Daar komt geen engel, kruis of geloofsovertuiging aan te pas.

Vijfentwintig jaar na dato is de cd Out of Time, waarop dit nummer stond, opnieuw uitgebracht. Ter gelegenheid daarvan was zanger Michael Stipe even in Nederland. Hij wordt nog immer naar het lied gevraagd, zo vertelde hij aan het AD. De video zit in ons collectieve geheugen. Hij laat zien hoe onze (beeld)cultuur nog steeds van religie is doordrenkt.

Hoe lang nog? Dat vind ik een interessante vraag. Als we nooit meer in aanraking komen met verhalen uit gelovige bronnen, verarmt dan ook onze beeldtaal?


3. Tegen het cynisme

Zo luidt de titel van het nieuwe boek van CDA-leider Sybrand Buma. Het is een gedegen, sympathiek, beetje braaf geschrift, net als de auteur zelf. Buma beschrijft zijn inspiratiebronnen, en gaat grondig in op de politieke betekenis van onze (joods) christelijke erfenis. Hij lijkt daar dieper en langer over te hebben nagedacht dan Jesse Klaver (zie nieuwsbrief #3). Het is een van de bestaansredenen van zijn partij.

In mijn aankomende boek Los van God ga ik nader in op Buma’s opvatting over ons christelijk verleden en de taak voor de politiek. Maar nu vis ik alvast een anekdote uit zijn boek over Pim Fortuyn, de aanzegger van onze huidige populistische golf.

Pim Fortuyn had in het najaar van 1995 een nieuw boek geschreven: De verweesde samenleving. Daarin betoogde hij dat de politiek autoriteit en waarden verwaarloosde, een nogal gedurfde stelling in een tijd waarin veel mensen hun toegenomen vrijheid vierden. Voor de boekpresentatie bedacht hij een vondst. Hij nodigde de in-keurige CDA-fractieleider Enneus Heerma uit het eerste exemplaar in ontvangst te nemen. Ook de locatie was gewaagd: de katholieke schuilkerk Ons Lieve Heer op Solder, een bidplaats midden op de Wallen. Zo’n theatrale keuze was Fortuyn op het lijf geschreven. Toch deelde hij iets wezenlijks met de bedaagde Heerma: de zorg om de waarden en normen van onze cultuur.

Sybrand Buma was destijds fractiemedewerker van het CDA en schreef Heerma’s dankwoord. Zodoende begreep hij 20 jaar geleden al waar het ontluikend populisme voor stond: voor kritiek op de liberale, technocratische politiek. Het CDA deelde deze kritiek toen al met Fortuyn. En dat doet ze nu nog steeds.Het zou een verklaring kunnen zijn waarom de christendemocratie langzaam opklimt in de peilingen. Het CDA is niet radicaal of boos, maar komt wel op voor ouderwetse waarden en normen. Daar is het veel mensen in Nederland om te doen, denk ik.

In Los van God onderzoek ik deze veronderstelling nader. Tips, suggesties en kritiek zijn zeer welkom


Tips van volgers

* Het Vaticaan beschikt over een heuse astronoom. Kun je een goede wetenschapper zijn en tegelijk gelovig? Benieuwd? Lees hier verder.

** Er bestaan niet alleen verschillen tussen islam, christendom en jodendom, maar ook fascinerende overeenkomsten. Dat zie je op de tentoonstelling Heilig Schrift in het Utrechtse Catharijne Convent. Het is een fraaie, intieme expositie, waar ik een mooi citaat van Abdelkader Benali opdeed: ‘De heilige boeken zijn troostboeken. Je komt daar pas achter wanneer het niet zo goed met je gaat.’ 


Ps.

Ik kreeg een reactie van Winnie Sorgdrager op mijn oproep uit de vorige nieuwsbrief over Europese politiek. Ze schreef:

‘De maatschappij is in snel tempo aan het veranderen. Er komen migranten, de stromen zullen groter worden. Als we niet goed nadenken hoe we met deze ontwikkeling omgaan, zullen ook wij geconfronteerd worden met groepen die zich, net als in Frankrijk, niet meer schikken in hun positie. Iets voor een oproep aan politieke partijen: open je ogen en hou op met ferme taal uitslaan. Verzoening en verbinding, dat is waar we behoefte aan hebben.’

Waarvan acte.


Vanwege de jaarwisseling slaat deze nieuwsbrief een extra weekje over. Tot over drie weken, hoop ik.

Geïnspireerd? Deel hem met anderen.
Liever niet meer ontvangen? Schrijf je dan onderaan uit.
 
Groeten van Yvonne

 

Back To Top