Dag lezer,
Mijn boek Ongelofelijk is nu zes weken uit, en heeft meer aandacht getrokken dan ik had durven hopen. Er stonden mooie interviews in bijvoorbeeld Trouw, NRC en het Nederlands Dagblad. Maar er werd veel meer geschreven, op mijn website vind je het complete overzicht. De boekpresentatie vond plaats in een uitverkochte Balie (hier terug te kijken). Er is een vierde druk. En ik ben opeens een veelgevraagd spreker op het gebied van religie :), ziehier mijn agenda.
Als lezer van deze nieuwsbrief heb je de wording van Ongelofelijk van dichtbij meebeleefd. Dankjewel voor deze steun!
Nu weer over tot de orde van de dag: een nieuwe aflevering van Los van God. 
1: Een katholiek Kulturkampf
In alle overheidsgebouwen in Beieren hangt sinds begin deze maand verplicht een katholiek kruisbeeld. Het was de wens van CSU-politicus Markus Söder, de nieuwe, conservatieve minister-president van Beieren. Voor hem verbeeldt het kruis de culturele en historische waarden van Beieren, zo zei hij. Het is geen religieus symbool, maar een voorwerp van identiteit – die kennelijk versterking behoeft, want waarom zou je anders overal kruisen ophangen? De CSU markeert zich onuitgesproken maar onmiskenbaar jegens de islam.
Söder’s actie trok internationaal de aandacht, en oogstte veel kritiek, ook van de katholieke kerk. De aartsbisschop van München verklaarde: dit initiatief zaait onrust, verdeeldheid en strijd. Hij liet duidelijk merken dat het beeld van een gestorven Christus zich niet leent voor een Kulturkampf. Wie het als een cultureel symbool beschouwt, zei hij, ‘heeft het niet begrepen’.
De stellingname van de kardinaal viel mij niet tegen. We hebben de Rooms-Katholieke kerk in het (recente) verleden ook anders meegemaakt: behulpzaam aan politieke krachten die het geloof gebruikten om ieders machtspositie te bestendigen. Nu overal in Europa politici de kop opsteken die zich beroepen op een cultureel christendom, doemt die verleiding opnieuw op.
Vooral in centraal Europa zijn politici aan de macht die zich ‘de christelijke erfenis’ toe-eigenen bij wijze van identiteitspolitiek. Geert Wilders of Thierry Baudet zijn er kleine jongens bij. Het gaat om mannen als de Hongaarse premier Victor Orban of de Poolse Jaroslaw Kaszynski, leider van de nationaal-katholieke partij Recht en Rechtvaardigheid. Ze noemen zich katholiek, maar ze zijn tegelijkertijd – en vooral – populist. Ze presenteren het christendom als een onvermijdelijk nationalistisch sentiment.
Dat stelt de katholieke kerk voor een lastig probleem, schrijft de altijd interessante politiek denker Ivan Krastev in de New York Times. Het dilemma waar de katholieke kerk in midden-Europa voor staat is ‘of ze populisten zullen toestaan niet alleen te spreken in naam van het volk maar ook in naam van God’. Doen ze dat wel, dan houden ze toegang tot de macht, maar verwijderen ze de liberalen van zich die niets op hebben met het enge nationalisme van Orban en de zijnen. Doen ze het niet, dan raken ze hun ticket to power kwijt, maar behouden ze wel hun onafhankelijkheid.
Paus Franciscus is er niet om ze te raden. De kerkvader lijkt zijn energie vooral te willen besteden aan de nieuwe groeigebieden buiten Europa en de VS. Ook dat laat zich politiek verklaren – zoals zo vaak bij religie. Volgende keer meer hierover.
2: Hemelse lichamen
Ik zal niet verhelen dat ik overliep van scepsis jegens de groots aangekondigde tentoonstelling Heavenly Bodies in het New Yorkse Metropolitian Museum. Te verkeerde sponsors, te dure jurken, te weinig vroomheid, te veel ‘kijk mij eens’. Lees hoe de grote kranten verslag deden van de spectaculaire opening: FA’s (Famous Americans) die over elkaar struikelden in de meest waanzinnige outfits. Hoe ver kon je als museum verwijderd raken van ‘the catholic imagination’, zoals de ondertitel van de tentoonstelling luidde?
Maar ik moet bekennen: ik zat verkeerd. Wat een mooie en slimme show is daar te zien. Jurken van designers uit katholieke landen, niet speciaal katholiek van overtuiging. Van nonnen, via engelen tot pauselijke robes. Gemengd met fantastische beelden en schilderijen die wél het geloof verbeelden – en die de vele bezoekers anders vermoedelijk nooit zouden zien. In een hoekje een oude tv met beelden van de film Roma van Federico Fellini, met daarin een hilarische modeshow voor geestelijken. Priesters op rolschaatsen, een opgesmukte Paus en nonnen met ‘fladderende’ witte kapjes. Ook daar hebben de mode-ontwerpers zichtbaar inspiratie aan ontleend.
Ik moest denken aan ons eigen Catharijneconvent. Een prachtig museum, maar wel een klein geheimpje. Hoe kan dat beter tot de verbeelding spreken van de miljoenen Nederlanders die de christelijke culturele erfenis zijn kwijtgeraakt? Waarschijnlijk door dichter aan te schurken tegen de dagelijkse beleving en de hedendaagse fascinatie van gewone mensen. Bijvoorbeeld zoals ze lieten zien met hun populaire tentoonstelling over Maria. Kan de Met een weg wijzen naar meer publiek en meer inspiratie? Het is de moeite waard om over door te denken.
|
|
En dan nog dit: Er verschenen recentelijk twee boeken die ik jullie van harte aanraad: God en ik, van de twitterende theoloog Alain Verheij. Hij beschrijft de relevantie van Bijbelse verhalen voor jonge mensen hier en nu, op een lichte, open toon. Een mooie introductie voor nieuwkomers. Waar ik je zoek van dominee Werner Pieterse is een tip voor wie gevoelig is voor de culturele verbeelding en verwoording van oude Bijbelverhalen. Een poëtisch kleinood, zeer de moeite waard. Op 21 juni is er in Pakhuis de Zwijger een avond over religie in de grote stad. Het belooft een interessant programma te worden, waarbij ik aanwezig ben om te spreken over: let’s face it, religion is here to stay. |
