‘Je hoeft hier niet vanaf je zestiende rendabel te zijn’

In beleidskringen staat dit bekend als de Friese paradox. De Friezen zijn niet rijk, maar wel degelijk gelukkig. Ze scoren hoog op ‘brede welvaart’. Dat is een nieuwe, enigszins vage maatstaf om kwaliteit van leven te bevorderen. Friesland loopt ermee voorop. Beleidsadviseurs uit deze provincie zijn gewilde sprekers op de vele conferenties die aan brede welvaart worden gewijd. Want overal willen bestuurders het welzijn van de bevolking vergroten op een verantwoorde manier, ook in de Haagse politiek. De vraag is alleen: hoe doe je dat? Beschikt Friesland over een geheim recept waar anderen van kunnen leren?

Bij het Fries Sociaal Planbureau (fsp) in Leeuwarden zijn onderzoekers graag bereid te vertellen over hun opgedane inzichten. Het planbureau houdt kantoor in een strak verbouwde, voormalig gereformeerde kerk, samen met collega-instelling de Fryske Akademy. Zo’n vijftien medewerkers verzamelen hier inzichten om Friese beleidsmakers te kunnen adviseren. Hun onafhankelijke status geeft het bureau de mentale vrijheid om ongemakkelijke waarheden te benoemen en taboes ter discussie te stellen. Een daarvan was de vraag of het klassieke economisch beleid van de provincie nog wel effect sorteerde. Dit was het begin van een nieuw pad op weg naar brede welvaart.

‘Friesland had altijd de hoogste werkloosheid en de laagste groei’, vertelt Marijn Molema, onderzoeksleider brede welvaart bij het fsp. ‘Bestuurders zochten de oplossing steeds in nog een nieuwe industriesubsidie of in de bouw van nog meer snelwegen. Maar op een gegeven moment zagen we: dit werkt niet meer. We moesten het probleem omdenken. Kunnen we de sterke punten van Friesland versterken, in plaats van de zwakke punten bestrijden? We hielden een grootscheeps onderzoek onder de bevolking. Daar is de Friese paradox uit tevoorschijn gekomen. De rustige omgeving, de mooie natuur en het sterke sociale weefsel hebben een positieve invloed op het welzijn en de ervaren gezondheid van de Friezen, ook al hebben ze het niet breed. Ze behoren tot de gelukkigste mensen in Nederland. Lage economische status betekent nog niet automatisch een slechter leven. Die boodschap sloeg hier in als een bom. De provinciebestuurders zeiden: wij gaan ons beleid erop aanpassen. Geluk staat voortaan op nummer één. Sindsdien is niet economische groei maar welzijn de leidraad.’

Het heeft de provincie Friesland tot een pionier gemaakt in de zoektocht naar brede welvaart. Deze term duikt steeds vaker op in ministeriële stukken en bij bestuurders overal in Nederland. Wat het precies omvat, is niet helder omschreven, maar het is wel duidelijk waar het naar streeft: verantwoorde groei die mens en planeet geen kwaad berokkent en die (toekomstig) welzijn paart aan welvaart. Het begrip is bedoeld als alternatief voor het bruto binnenlands product, het bbp, dat tot op heden onze maatstaf vormt voor economische groei, en waarop al jaren veel kritiek komt. Het bbp telt sociaal welzijn en duurzaamheid niet mee, brede welvaart doet dat wel.

Maar brede welvaart kan weer niet bogen op een eenvoudig werkbare definitie waarop beleidsmakers kunnen terugvallen, zoals bij het bbp. Brede welvaart laat bestuurders min of meer op de tast het juiste kiezen. Dat vinden ze vaak lastig. Al besluiten gedeputeerden om het geluk van de burgers bovenaan te zetten, en al oogsten ze daarvoor applaus, dan nog is het moeilijk voor ze om te bepalen of ze goed bezig zijn, of het misschien beter kan, en of ze hun doel überhaupt bereiken.

Lees de rest van artikel op de website van De Groene.