Beste lezer,
De vastentijd, waarin katholieken zich vroeger matigden in de 40 dagen voorafgaand aan Pasen, maakt een comeback. Wie had dat gedacht? Toch laten steeds meer christelijke jongeren zich hiertoe verleiden, meldt weblog Nieuwwij. Een oud format krijgt een nieuwe, actuele betekenis: vasten als oefening in loslaten.
Zoek je nog meer food for thought? Dan raad ik je de nieuwsbrief van The Browser aan. Hun pay off luidt: writing worth reading. Naast vijf of zes doorwrochte stukken ontvang je dagelijks een aforisme. Zoals het mooie citaat van schrijfster Flannery O’Connor: ‘Faith is what someone knows to be true, whether they believe it or not.’
1. Radicaliserende kerkverlaters
Niet alleen in Nederland, ook in de VS lopen de kerken leeg. Maar wie dacht dat het maatschappelijk klimaat daarvan zou opknappen, komt bedrogen uit. Gelovigen worden niet ruimdenkender als ze de kerk verlaten, althans, niet in Amerika. Het tegenovergestelde gebeurt: ze worden juist radicaler jegens minderheden, zo blijkt uit een fraai verhaal uit The Atlantic.
In de kerk kom je mensen tegen van verschillende afkomst met wie je allicht verwant bent. Zodra die ervaring wegvalt, slaan vooroordelen toe. Vooral, zo blijkt, bij mensen die toch al het gevoel hebben dat ze in de hoek zitten waar de klappen vallen. Laagopgeleide Amerikaanse kerkverlaters zoeken hun heil steeds vaker bij extreem-rechts, want dat biedt hen een frame voor het uiten van hun woede over hun gebrek aan maatschappelijk en economisch succes. Sommige van hen noemen dat extreme rechts hun (nieuwe) christelijke erfgoed – net zoals in Europa allerlei –zeer- rechtse partijen het christendom claimen als hun identiteit.
Ook de zwarte gemeenschap krijgt hier een tik van mee. Daar waar de burgerrechtenbeweging van onder anderen dominee Martin Luther King uit de kerk voort kwam, blijft de Black Lives Matter-beweging daar buiten. Ook dat werkt radicaliteit in de hand. Want met het beroep op de Bijbel door Luther King werden ook blanken aangesproken. Black Lives Matter zegt geen moeite meer te willen doen voor begrip of achting van blanke landgenoten.
De auteur van het artikel trekt een onvermijdelijke conclusie. In de jaren 60 en 70 hoopten veel mensen dat de secularisering tot een redelijker samenleving zou leiden. Maar zo is het niet uitgepakt. Hoe seculierder, hoe hardvochtiger de maatschappelijke en raciale cultuuroorlog woedt in de VS.
2. Gospel remix
Dat zwarte jongeren minder vaak naar de kerk gaan, heeft nog een ander spijtig gevolg. Al mijn favoriete zwarte zangers en zangeressen zongen ooit in een kerkkoor en putten uit een gospelverleden. Dat staat nu ook onder druk. Luister bijvoorbeeld naar de legendarische Shirley Caesar. In haar classic ‘Hold my mule’ bezingt ze de zegeningen die God over haar en haar boerderij heeft uitgestrooid: ‘I’ve got beans, greens, potatoes, tomatoes, lambs, rams, hogs, dogs, chickens, turkeys, rabbits, you name it.’
De -veel jongere- DJ Suede gebruikte deze strofe voor wat hij doopte tot the Remix God. Hij zette de 8 seconde durende beat online en nodigde iedereen uit erop voort te borduren, waarna vele dansers, onder wie Chris Brown, de U name it challenge voortstuwden.
Het resultaat heeft met de kerk, met God of zelfs met dankbaarheid niet direct meer iets te maken. Maar ik vind het wel weer een mooi voorbeeld van inspiratie die tot inspiratie leidt – al mis ik het kerkkoor…
3. ‘God bestaat in hoe jij en ik leven’
Voor haar 400-jarig bestaan nodigde de Rijksuniversiteit Groningen burgers uit om vragen te stellen die haar wetenschappers dan zouden beantwoorden. Sterrenkundige Peter Barthel kreeg van de 7-jarige Anco de vraag: ‘professor, bestaat God?’. Het bracht Barthel tot een zoektocht en een mooie brief die werd gepubliceerd in Trouw. De laatste strofe luidde: ‘Mijn antwoord op jouw vraag is dus nee. God bestaat niet als een persoon die ver weg in de hemel woont. Hij bestaat in hoe jij en ik leven.’
De brief was een doorslaand succes. Hij sloot wonderwel aan bij een gevoel dat steeds meer gelovigen bleken te delen: wel de inspiratie van een positieve kracht, maar niet meer die letterlijke leer waarmee ze ooit waren grootgebracht.
En dus is er nu een boekje met dezelfde titel. Het is een mooie bijdrage aan het maatschappelijk gesprek over geloof. Want ten eerste laat Barthel als gerespecteerd wetenschapper zien dat geloof en wetenschap elkaar helemaal niet uitsluiten, maar dat het verschillende loten zijn aan eenzelfde stam. Daarnaast maakt hij duidelijk dat je heel goed kunt geloven zonder je aan de kerkelijke regels te houden.
Hij citeert talrijke denkers die in steeds andere bewoordingen zeggen dat het moet gaan om de geest van geloof, de geest van Jezus – en niet om de letter die vaak zo dominant was. Laat de kerk de bezieling benoemen en concreet maken, schrijft hij, anders is er voor haar geen taak meer weggelegd in Nederland anno nu. Dat lijkt mij een waarschuwing die de kerk ter harte kan nemen (met dank aan Max Februari voor de tip).
Reacties
Dank voor de hartelijke reacties op nieuwsbrief #9. De erfenis van Paulus bracht jullie pennen in beweging.
Eveline Groot tipte filosoof Alain Badiou: ‘In zijn Saint Paul beschrijft hij hoe een ingrijpende levensgebeurtenis kan dienen als een ervaring die zo radicaal breekt met de orde van de dingen, dat er een nieuwe universele waarde aan het licht komt. Voor denkers als Badiou, maar ook Negri en Zizek, is religie nauw verbonden met revolutionair denken en handelen.’
Jannet Vaessen attendeerde mij op een uitspraak van Sybrand Buma. Die beweerde in de verkiezingscampagne dat ‘gelijkheid een typisch christelijke waarde is’. Hij baseert die opvatting op de gelijkheidsgedachte van Paulus. Maar Buma gaf ‘de positie van de vrouw’ als voorbeeld, en dat was niet slim, want de kerk heeft door de eeuwen heen vrouwen niet bepaald gelijk behandeld, zoals blijkt uit de ontnuchterende factcheck die Jannet meestuurde.
En Joop Sierat greep terug naar een eerdere editie, door te reageren op Thomas van Heste die van mening veranderde: ‘Geloofssymbolen zie ik vooral als een uitingsvorm van ons diepe verlangen naar hoop, troost, liefde, barmhartigheid en rechtvaardigheid in een wereld vol aanhoudend geweld. Dat heeft niets te maken met een gebrek aan rationeel denken.’ Waarvan acte.
Verder…
Het schrijven van Los van God gaat goed, maar behoeft alle concentratie. Daarom verstuur ik deze nieuwsbrief vanaf heden om de drie weken. Blijf op de hoogte, tot over drie weken hoop ik!
Nog geen abonnee? Word lid.
Geïnspireerd? Deel hem met anderen.
